Fotoprotekcja

W dobie pandemii koronawirusa większość z nas ukryła się w bezpiecznym zaciszu domowego ogniska. Całymi tygodniami czas spędzaliśmy w rodzinnym gronie nie wychodząc z domów. Z całą pewnością dało nam to ochronę przed COVID-19. Równolegle jednak pojawiły się jednostki chorobowe, które dotychczas nie dotykały tak szerokiej grupy społecznej lub nawet były nam zupełnie obce. Usłyszeliśmy m.in. o trądziku maseczkowym, egzemach i przesuszonej skórze na dłoniach spowodowanej noszeniem gumowych rękawiczek oraz stosowaniem żeli antybakteryjnych o wysokiej zawartości alkoholu. Pozostając w domu naraziliśmy się także na niedobór witaminy D.

Jak wiemy Witamina D jest syntetyzowana przez skórę pod wpływem światła. Według badań wystarczy około 15 minut dziennie eksponować około 18% ciała (dłonie, przedramiona, łydki) aby dostarczyć niezbędną ilość witaminy do organizmu. W związku z tym ruch na świeżymi powietrzu jest konieczny dla zdrowia.

Jednak jak zawsze w życiu bywa jest i druga strona medalu. Zbyt długa ekspozycja skóry na słońce może powodować poparzenia słoneczne, podrażnienie, alergie a nawet nowotwory. Dlatego ważne jest aby chronić skórę przed promieniami słonecznymi. I co najważniejsze stosowanie kremów z filtrem nawet tym najwyższym, nie blokuje mechanizmów syntezy witaminy D w skórze!

Promieniowanie słoneczne

Promieniowanie ultrafioletowe możemy podzielić na trzy zakresy widma fal:

UV-C (100-280nm) 

To bardzo krótka fala, ale o najwyższej energii. Nie dociera do powierzchni Ziemi, gdyż jest pochłaniana przez warstwę ozonową atmosfery. Gdyby nie ona, promieniowanie UV-C zabiłoby organizmy żywe. Światło wykorzystywane m.in. w lampach bakteriobójczych do odkażania sprzętów i pomieszczeń.

UV-B (280-320nm)

W dużej części promieniowanie jest zatrzymywane przez atmosferę ziemską. Stanowi zaledwie od 4-5%  promieniowania UV docierającego do Ziemi. UVB odpowiada za powstawanie opalenizny opóźnionej. Melanina (barwnik zawarty w skórze) wytwarza się dopiero po 48-72 godzinach. Opalenizna powstaje więc później, ale – co ważne – pozostaje na dłużej. W większości pochłaniany jest przez warstwę rogową naskórka, tylko niewielka ilość wnika do skóry właściwej. Promieniowanie UV-B ma silne własności rumieniotwórcze, mogą powodować poparzenia słoneczne naskórka oraz niebezpieczne uszkodzenia komórek skóry. Jednak co najistotniejsze odpowiada za produkcję witaminy D3. Natomiast długa ekspozycja może spowodować postanie nowotworów złośliwych skóry.

UV-A (320-400nm)

Intensywność fali jest jednakowa przez cały dzień, niezależnie od pogody i pory roku. Promienie UV-A mają zdolność przenikania przez chmury, szkło oraz ludzki naskórek. Stanowi aż 95% promieniowania UV, docierającego do Ziemi. Odpowiada za powstanie opalenizny natychmiastowej. Jest ona widoczna po krótkim czasie opalania, lecz utrzymuje się tylko kilka godzin. Pod wpływem promieniowania UV-A nie powstają oparzenia słoneczne, co pozornie jest bezpieczne. Jednak nic bardziej mylnego. Fala przenika głęboko i dociera do skóry właściwej. Pod jego wpływem powstają niewidoczne dla oka zmiany w DNA komórkowym.  Działanie promieniowania jest kumulowane i powoduje fotostarzenie się skóry.

Blue Light

Blue light (400-500nm) czyli światło niebieskie jest najkrótszą falą z zakresu promieniowania widzialnego. Światło niebieskie jest emitowane przez ekrany telefonów, smartfonów, tabletów i telewizorów. Czyli wszystkie te urządzenia które związane są ze źródłem LED. I tak jak niedobory witaminy D są wynikiem deficytu kontaktu ze słońcem, tak blue light wiążą się z namiarem ekspozycji światła na skórę. Każdego dnia jesteśmy narażeni na wielogodzinny kontakt ze światłem niebieskim gdyż urządzenia elektroniczne otaczają nas z każdej strony. Zastępują nam książkę, gazetę a nawet bezpośredni kontakt z drugim człowiekiem. Światło niebieskie generuje podobną ilość wolnych rodników jak promieniowanie UV-A i UV-B razem wzięte. Penetruje do głębszych warstw skóry niż promieniowanie UV. Powoduje skracanie żywotności i proliferację fibroblastów. Może wywoływać też uszkodzenie DNA oraz przedwczesne starzenie się skóry. Światło niebieskie wnikając głęboko w skórę posiada właściwości destrukcyjne zauważalne we wszystkich warstwach. Indukuje stres oksydacyjny, osłabia barierę naskórkową, powoduje powstawanie przebarwień oraz prowadzi do przedwczesnego starzenia się skóry.

Fotostarzenie się skóry

Nadmierna ekspozycja na promienie słoneczne może powodować fotostarzenie się skóry. Skutki działania są zauważalne w każdej warstwie naszej skóry. W naskórku zauważalne jest zmniejszenie grubości warstwy kolczystej i ziarnistej natomiast warstwa rogowa ulega widocznemu pogrubieniu. Melanocyty grupują się powodując powstanie plam barwnikowych i odbarwień. Skóra ulega też przesuszeniu w wyniku zaburzenia wytwarzania NMF. Skóra jest mniej odporna i bardziej podatna na podrażnienia i alergie.

W skórze właściwej zmniejsza się aktywność fibroblastów, a tym samym ogranicza syntezę kolagenu, elastyny i kwasu hialuronowego. Maleje też zdolność wiązania wody. Zmienia się także sieć naczyń krwionośnych. Część z nich zanika, powodując pogorszenie odżywiania i dotleniania komórek. Pojawiają się także teleangiektazje.

W warstwie podskórnej zimniejsza się gęstość tkanki tłuszczowej. Ponadto pojawiają się liczne zmarszczki i bruzdy.

Ochrona przeciwsłoneczna

Na rynku kosmetycznym mamy liczną grupę surowców kosmetycznych spełniających funkcję ochrony przeciwsłonecznej. Lista ta cały czas się zmienia i jest aktualizowana przez Parlament Europejski pod kątem funkcji, zakresu dozwolonych stężeń oraz toksyczności.

Odpowiedni dobór składników chemicznych w tym filtrów UV jest dla producentów nie lada wyzwaniem. Filtry po pierwsze muszą spełniać swoją funkcję czyli chronić skórę przez szkodliwym promieniowaniem. Powinny być też stabilne pod względem fizycznym i chemicznym. Substancje chemiczne powinny pozostać na skórze i nie wnikać do skóry właściwej, ale jednocześnie być odporne na kontakt z wodą i potem, a także na ścieranie mechaniczne.

Rodzaje filtrów słonecznych

Filtry mineralne

• tlenek cynku (inci: zinc oxide),
• tlenek tytanu (inci: titanum dioxide)

Filtry fizyczne to związki chemiczne pochodzenia mineralnego. Mające za zadanie odbijanie i rozpraszanie promieniowania słonecznego. Filtry mineralne stosowane są przede wszystkim w produktach typu vege i organic, dla dzieci i osób ze skórą wrażliwą. Pozostają na powierzchni skóry i nie wnikają do głębszych warstw. Dzięki temu nie powodują uczuleń i podrażnienia. Minusem jest fakt pozostawiania białego filmu na skórze oraz nierówne rozkładanie się cząstek na powierzchni skóry co powoduje konieczność stosowania dodatkowych składników ułatwiających równomierne rozprowadzanie filmu na skórze dając ochronę ciągłą. Istotne jest, że filmy mineralne zapewniają ochronę przed promieniowaniem UVB oraz stosunkowo dobrą przed UVA.

Filtry chemiczne

To bardzo liczna grupa związków chemicznych – związków organicznych które absorbują promieniowanie słoneczne i przekształcają ją w energię cieplną. Mała cząsteczka powoduje przenikanie do głębszych warstw naskórka, a co za tym idzie może powodować podrażnienie i alergię. Niewątpliwą zaletą natomiast jest fakt, że konsystencja kosmetyku jest lekka i nie pozostawia białego nalotu na skórze. Filtry chemiczne dzielimy dodatkowo pod względem absorbcji promieniowania na:

• filtry o wąskim spektrum działania – pochłaniają promieniowanie UV-B i część spektrum UV-A
• filtry o szerokim spektrum działania – pochłaniają promieniowanie UV-A i UV-B

Do filtrów UV-A zaliczamy m.in.: pochodne benzoilometanu (inci: Butyl methoxydobenzoymethane)

Filtry UV-B to np.: pochodne kwasu cynamonowego (inci: ethylhexyl methoxycinnamate) lub Oktokrylen (inci: Octocrylene), który dodatkowo podnosi fotostabilność kosmetyku.

Filtry szerokozakresowe w tym także spektrum światła niebieskiego – to np.: pochodne triazyny i fenylobenzotriazoli (inci: methylene bis-benzotriazolyl tetramethylbutylphenol), który jest nowym typem filtra, gdyż zachowuje się po części jak filtr chemiczny czyli absorbuje promieniowanie, a równocześnie częściowo odbija światło, co jest charakterystyczne dla filtrów mineralnych. Dodatkowo nie penetruje w głąb skóry.

Filtry naturalne

W kosmetyce znane jest także pojęcie filtrów naturalnych. Oleje (sojowy SPF 10, awokado SPF 4-15), masła (shea SPF 10) oraz wyciągi roślinne (zielona herbata, aloes) zawierają naturalną postać substancji chemicznych, które są odpowiednikiem filtrów syntetycznych. Jednak ochrona, którą zapewniają jest zbyt niska, a spektrum zbyt wąskie aby mogły działać samodzielnie. Często włączane są do receptury jako dodatkowe wzmocnienie działania promieniochronności oraz jako antyoksydant.

Prawidłowa budowa filtra przeciwsłonecznego powinna zawierać szeroką ochronę zarówno przed promieniowaniem, ale także wspomagać ochronę przed wolnymi rodnikami.

Faktory ochrony przeciwsłonecznej

Europejski Związek Przemysłu Kosmetycznego określił wytyczne dotyczące klasyfikacji produktów ochrony przeciwsłonecznej czyli SPF (Sun protection Factor). Wartość wyraża w jakim stopniu produkt kosmetyczny chroni skórę przed promieniowaniem UV-B. Jest to standard według którego konsument może określić czy dany produkt kosmetyczny spełnia jego oczekiwania.  Dodatkowo Parlament Europejski narzucił dokładny zakres stopnia ochrony, który musi znaleźć się na opakowaniu kosmetyku.

Pełna ochrona przeciwsłoneczna

Czy istnieje pojęcie pełnej ochrony przeciwsłonecznej? Z całą pewnością nie! Konieczne jest aby pamiętać, że żadne substancje chemiczne w pełni nie chronioną nas przed negatywnymi skutkami promieniowania ultrafioletowego a także widzialnego. Warto pamiętać aby kupować filtry słoneczne, które chronią skórę przed promieniowaniem w całym spektrum działania UV-B i UV-A i zapewniają wysoką fotoprotekcję. Wartością dodaną jest także wspomniany blue light. Jest to pojęcie stosunkowo nowe, które powstało wraz ze wzrostem popularności urządzeń elektronicznych. Jednak skutki jego działania niewątpliwie szybko pojawią się na skórze.

Filtry powinniśmy stosować każdego dnia przez cały rok i wielokrotnie nakładać w ciągu dnia dla utrzymania ochrony bez względu na to czy dzień spędzamy w biurze, spacerujemy po parku, planujemy wyjazd wakacyjny do egzotycznych krajów czy zimą na narty. Ponadto niezalecane jest przebywanie na słońcu z godzinach 12-15 w szczególności w okresie letnim. W tym czasie promieniowanie ma największe natężenie.

Na rynku kosmetycznym jest dostępna liczna grupa filtrów i dzięki temu jesteśmy w stanie dobrać odpowiedni produkt do naszych potrzeb. Rynek oferuje nam produkty o różnej sile ochrony słonecznej (SPF), różnorodnej formulacji (emulsja, olejek, mgiełka, sztyft), a nawet opakowania (butelka z atomizerem, airless). Dzięki temu jesteśmy w stanie dobrać odpowiedni produkt do naszych potrzeb. Także pod kątem zapachu, gęstości receptury czy szybkości wchłaniania. Warto dodatkowo zwrócić uwagę na lekką konsystencję filtra tak aby po wchłonięciu bez przeszkód można było nałożyć codzienny makijaż.

Pamiętajmy aby kilkakrotnie w ciągu dnia aplikować filtr ochronny na skórę. W szczególności po kąpieli lub w przypadku tarcia mechanicznego.

Webinar wideo

My regularnie przypominamy jak ważna jest fotoprotekcja. Dzisiaj wyjaśnimy dokładnie co to jest fotoprotekcja, czym jest promieniowanie i jaki ma wpływ na naszą skórę. Opowie Wam o tym nasza specjalistka – Małgorzata Pawłowska.

W sposób jasny i przystępny opowie o tym jak działa promieniowanie, jakie są różnice między UV-A i UV-B. Warto zwrócić uwagę na slajdy – dużo może rozjaśnić obrazowe przedstawienie tematu. Nie zabraknie kilku słów na temat Blue Light – często o nim wspominamy, ale czy naprawdę umiecie wyjaśnić czym jest i dlaczego jest bardziej szkodliwe niż UV? Poruszymy temat filtrów – jakie składniki aktywne warto mieć w kremie z filtrem oraz czym się różnią filtry chemiczne od mineralnych.